مشاغل خانگی، دروازه ورود جمعیت غیرفعال به بازار کار - شهر ورزش

زنان سرپرست خانوار، فارغ التحصیلان دارای مهارت، فاقد سرمایه و همچنین کسانی که مسائل جسمی و حرکتی دارند، می توانند به جمعیت شاغل بپیوندند و در اقتصاد کشور ایفای نقش نمایند. بر این اساس، قانون گذار نیز ساماندهی و حمایت از کسب وکارهای خانگی را در مجموعه قوانین کشور پیش بینی نموده تا جمعیت غیرفعال، زنان خانه دار و سایر افرادی که به دلایل گوناگون امکان حضور فیزیکی در محیط کاری را ندارند به بازار کار بیاورد.

مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب وکار در گزارشی با عنوان ضرورت تسهیل در آغاز و توسعه مشاغل خانگی در ایران، به آنالیز و مطالعه مشاغل خانگی پرداخته و پیشنهادهایی برای توسعه این مشاغل مطرح نموده است.

بر اساس یافته های این گزارش، نتایج به دست آمده از سرشماری سال 1395 نشان می دهد بیش از 20 میلیون نفر از جمعیت غیرفعال کشور را افراد خانه دار تشکیل می دهند که بیش از نیمی از آنها در بازه سنی 20 تا 39 سال، یعنی سن فعالیت، قرار دارند.

همچنین فقط سه دهم درصد از جمعیت 20 میلیونی افراد خانه دار را مردان تشکیل می دهند و با در نظر دریافت سهم 58 درصدی زنان در ورود به دانشگاه های کشور به نظر می رسد نبود فرصت های شغلی، عامل مهمی برای پیوستن این زنان به جمعیت غیرفعال بوده است.

فقط سه دهم درصد از جمعیت 20 میلیونی افراد خانه دار را مردان تشکیل می دهند و با در نظر دریافت سهم 58 درصدی زنان در ورود به دانشگاه های کشور به نظر می رسد نبود فرصت های شغلی، عامل مهمی برای پیوستن این زنان به جمعیت غیرفعال بوده است.این در حالی است که می توان مشاغل خانگی را به عنوان راهکاری برای ورود این جمعیت قابل توجه به بازار کار در نظر گرفت که علاوه بر بازده های فردی، بازده های اجتماعی را نیز به همراه دارد و می تواند در مرحله نخست با درآمدزایی، سطح رفاه این افراد و خانوارهایشان را بهبود بخشد و در مرحله بعد، ارزش افزوده اقتصادی به همراه داشته باشد.

گزارش مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب وکار نیز جمعیت شاغل یعنی 22 میلیون نفر در کشور را برای حضور در چرخه فراوری در بخش های صنعت، کشاورزی و خدمات کافی نمی داند و نتیجه می گیرد باید از همه نیروهای بالقوه که اکنون منفعل هستند، به شیوه مطلوبی یاری گرفت. بنابراین، مشاغل خانگی با توجه به هم خوانی با هنجارهای فرهنگی کشور می توانند در تبدیل این نیروهای بالقوه به نیروی کار فعال، مؤثر باشند.

کسب وکارهای خانگی به هر نوع فعایت اقتصادی گفته می گردد که در محل سکونت شخصی و با استفاده از امکانات و وسایل منزل راه اندازی گردد. امروزه این نوع از کسب وکارها به واسطه مزایایی که دارند حتی مورد توجه اقتصادهای پیشرفته نیز قرار گرفته و سهم قابل ملاحظه ای در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده و حتی صادرات به خود اختصاص داده اند.

کسب وکارهای خانگی در چه کشورهایی پرطرفدارند؟

در حال حاضر بیش از 150 کشور پیروز در حوزه کسب وکار خانگی و خانوادگی در دنیا فعالیت می نمایند و اجزای متشکله بسیاری از فراوریاتی که به بازار عرضه می گردد، در محیط خانه ها صورت می گیرد.

کشورهای توسعه یافته به دلیل دسترسی گسترده به شبکه اینترنت پرسرعت قادرند بخشی از نیروی کار خود را به وسیله دورکاری یا کار خانگی به کار در منزل به وسیله کار با رایانه سوق دهند. خدمات اینترنتی یکی از شایع ترین فعالیت های اقتصادی در کشورهای توسعه یافته است.

آنالیز نیروی کار در ایالات متحده آمریکا نشان می دهد در این کشور 43 میلیون نفر به شکل پاره وقت و 12 میلیون نفر به طور تمام وقت در خانه فعالیت می نمایند که در مجموع 20 درصد از شاغلان آمریکا را به خود اختصاص می دهند.

در انگلستان نیز در سال 2014 نسبت کل کارکنان شاغل در خانه به کل کارکنان در این کشور حدود 13.9 درصد بوده است. کسب وکارهای مربوط به خدمات رایانه ای و فعالیت های مربوط به ساخت وساز و خدمات شغلی نسبت به سایر کسب وکارها درصد بیشتری از کسب وکارهای خانگی را در این کشور به خود اختصاص می دهند، به طوری که آنالیز های سال 2014 نشان می دهد در انگلستان مشاغلی که مدرن و همراه با فناوری دیجیتال هستند، محبوبیت بیشتری دارند. مشاغلی که در خانه انجام می گردد، در مقایسه با سایر مشاغل احتیاجمند مهارت و تخصص بیشتری هستند.

هم خوانی مشاغل خانگی با فرهنگ ایرانی

در ایران نیز مشاغل خانگی طیف وسیعی از مشاغل سنتی تا نوظهور را در برمی گیرد که از دیرباز در کشور ما دارای صندلی مناسبی در عرصه فراوری و ارئه خدمات بوده است. همچنین محیط خانه ها را می توان محیط مناسبی برای رونق بخشیدن به کسب وکار با نگاهی دانش بنیان و بر اساس مشاغل جدید دانست. در نتیجه از مشاغلی سنتی مانند قالیبافی و صنایع دستی گرفته تا کسب وکارهای دانش بنیان و علوم رایانه ای را می توان در قالب مشاغل خانگی ایجاد کرد.

از آنجایی که مشاغل خانگی دارای ساختاری ساده و زودبازده هستند و احتیاج اندکی به سرمایه اولیه دارند، می توانند در متعادل کردن بازار کار نقش مهمی داشته باشند و در کوتاه مدت و حتی میان مدت، در کاهش نرخ بیکاری نقش داشته باشند.

در ایران برای انجام کسب وکار خانگی، ضروری است کار فقط توسط عضو یا اعضای خانواده در واحد مسکونی انجام گردد، حجم فراوری با شرایط و فضای واحد مسکونی تناسب داشته باشد، آلودگی های زیست محیطی، صوتی و بصری ایجاد نکند، حقوق همسایگان به طور کامل رعایت گردد، عرضه و فروش محصول در خارج از واحد مسکونی انجام گردد، تردد غیرمتناسب با فضای محل سکونت به ویژه در مجتمع های مسکونی انجام نگردد و شغل مجاز باشد و با محیط مسکونی متناسب باشد.

600 میلیارد تومان تسهیلات بانکی به مشاغل خانگی

فعالیت در حوزه مشاغل خانگی به سه صورت امکان پذیر است. روش اول، کارمزدی و برای کارفرمایی خارج از محیط مسکونی است. روش دوم، انجام فعالیت مستقل اعم از تأمین مواد اولیه تا عرضه محصول به خارج از محیط مسکونی و روش سوم، انجام فعالیت به صورت تعاونی و یا مشارکت با بنگاه های بالادستی تأمین نماینده مواد اولیه و عرضه محصول آنان در بازار، ترجیحاً به صورت کسب وکار خوشه ای است.

مشاغل خانگی در صورت واجد شرایط بودن از انواع حمایت ها مانند بیمه خویش فرما، تسهیلات و بازارچه های محلی برای عرضه محصولات بهره مند می شوند. در سال 1397 در مجموع حدود 600 میلیارد تومان تسهیلات بانکی به مشاغل خانگی پرداخت شده است.

ناکارآمدی قوانین و مقررات، کمبود زیرساخت فنی و اجرایی، نظرات ناکافی و غیر یکپارچه، نبود شفافیت و پاسخگویی نظام اداری، مسائل حوزه تأمین اقتصادی و همچنین ضعف در توانمندسازی، مشاوره و آموزش نیروی کار، از چالش های کسب وکارهای خانگی هستند.چگونگی توسعه کسب وکارهای خانگی

با وجود مزایای کسب وکار خانگی برای شاغلان و اقتصاد کلان، این مشاغل با چالش هایی مانند ناکارآمدی قوانین و مقررات، کمبود زیرساخت فنی و اجرایی، نظرات ناکافی و غیر یکپارچه، نبود شفافیت و پاسخگویی نظام اداری، مسائل حوزه تأمین اقتصادی و همچنین ضعف در توانمندسازی، مشاوره و آموزش نیروی کار روبه رو هستند.

بنابراین پیشنهاد می گردد سیاست گذاران با توجه به ویژه به زنجیره ارزش، مدل جدیدی از مشاغل خانگی را مورد توجه قرار دهند که در آن فرد متقاضی برای راه اندازی کسب وکار مشاغل خانگی با هدف فراوری کالا و خدمت، به دو عامل اساسی یعنی مجوز و مواد اولیه احتیاج داشته باشد. این فرد برای دریافت مجوز، احتیاج به منابع کافی از جمله منابع انسانی، سرمایه و دانش و مهارت دارد. شناسایی بازار مواد اولیه و زنجیره تأمین در این بازار از دیگر عوامل تأثیرگذار بر روی کسب وکار است.

از طرفی، کالا و خدمات فراوریشده توسط کسب وکارهای خانگی، احتیاجمند فضایی برای عرضه و فروش به متقاضیان یا همان بازار مشاغل خانگی است. بنابراین بازار مسشاغل خانگی همانند هر بازار دیگری، نقش مهمی در به ثمر رسیدن فراوریات این کسب و کار دارد.

می توان گفت نهادهای مختلف می توانند با فراهم کردن امکاناتی به صاحبان کسب وکارها، یاری های قابل توجهی نمایند. برای مثال شهرداری با ایجاد امکاناتی همچون تأمین بازارهای محلی و یاری به معرفی محصولات مشاغل خانگی، می تواند حمایت مناسبی از کسب وکارهای حوزه مشاغل خانگی داشته باشد.

در عین حال، حاکمیت نیز با اقداماتی مانند ایجاد و توسعه بانک اطلاعاتی الکترونیکی به روز شده و یکپارچه تخصیص منابع اقتصادی، نقش بزرگی در خدمت رسانی به صاحبان این مشاغل داشته باشد. از طرف دیگر، بازار مشاغل خانگی می تواند بازخوردهای قابل توجهی برای صاحبان این کسب وکارها فراهم نموده و از این طریق در توسعه و بهینه سازی این بازار ایفای نقش کند.

منبع: ایرنا