نگرانی درباره انقراض چگور همچنان وجود دارد - شهر ورزش

احسان قاسم خانی، تدوینگر پرونده مهارت ساخت ساز چگور گفت: وقتی از موسیقی عاشیقی که موسیقی فولکلوریک ترکان ایران به شمار می آید، صحبت می کنیم این موسیقی را می توانیم به نواحی مختلفی در کشورمان تقسیم کنیم. معمولا موسیقی عاشیقی را مختص به منطقه آذربایجان می دانند، اما در مرکز ایران بویژه در استانهای قزوین، قم، همدان و مرکزی این موسیقی به نوعی سطح بالایی دارد.

او اضافه نمود: ساز اصلی عاشیق ها یا موزیسین های فولکلوریک نواحی مرکزی ایران، چگُور است. این ساز زخمه ای است و یک کاسه گلابی شکل دارد و اگر بخواهیم آن را تشبیه کنیم، باید یک سه تار خیلی بزرگ را در نظر بگیریم که به صورت ایستاده نواخته می گردد.

قاسم خانی اعلام کرد: پرونده مهارت ساخت ساز چُگور به یاری استاد حسین علی حسینی که از نوازندگان و مدرسین این ساز هستند، تهیه شد. ما توانستیم مراحل مختلف ساخت چُگور را در کارگاه سازسازی مستند کنیم و با توجه به منابع شفاهی و مکتوب، پرونده را تکمیل نموده و سال گذشته (بهمن 1401) به نام استان مرکزی در لیست میراث ناملموس به ثبت رساندیم.

تدوینگر پرونده مهارت ساخت ساز چُگور ادامه داد: با وجود اینکه تعداد نوازندگان ساز چُگور زیاد است، اما تعداد استادکارانی که مهارت ساخت این ساز را دارند، بسیار محدود است که معمولا هم در استانهای قم و مرکزی هستند. البته تعدادی هم در استان البرز مهارت ساخت ساز چُگور را دارند، اما آن ساز چگوری که با ذائقه موسیقایی عاشیق های نواحی مرکزی ایران جور در می آید عمدتا به وسیله استادکاران ساکن در استانهای قم و مرکزی ساخته می گردد که تعداد آنها خیلی کم است و یکی از ضرورتهای ثبت ملی مهارت ساخت این ساز هم همین مورد بود.

به گفته این پژوهشگر، غلامرضا فراهانی، صفرعلی مقصودی، حسین افشار، حسین سانی خانی، محمدرضا حیدری و سیدحسین موسوی سازندگان کنونی ساز چگور در استان مرکزی هستند.

او ادامه داد: اگر روزی این استادکاران را از دست دهیم، چون که به صورت آکادمیک تدریسی صورت نمی گیرد یا کارگاه های ساخت و سازی وجود ندارد که این مهارت را از اساتید بیاموزند، ممکن است در آینده دیگر این ساز را نداشته باشیم.

قاسم خانی در ادامه گفت: ساز موسیقی عاشیقی نواحی مرکزی ایران ممکن است با ساز موسیقی عاشیقی آذربایجان شبیه به هم باشند، اما از نظر جزئیات مانند پرده بندی، ضخامت و فرم کاسه ساز تفاوت هایی دارد که موجب می گردد نوع صدادهی ساز متفاوت باشد. به همین علت است که هنرمندان این منطقه سازهایی را می پسندند که نوایی که از ساز خارج می گردد متناسب با ذائقه موسیقایی باشد که از کودکی آن را شنیده اند، چون تعداد سازنده های این ساز کم است ثبت آن می تواند به بالا رفتن آگاهی عموم برای توجه بیشتر به امر ساخت چگور یاری کند.

او اعلام کرد: امیدوارم پله اول که ثبت مهارت ساخت این ساز بود، قدمی باشد برای پله های بعدی و منجر به ثبت جهانی آن در یونسکو است. این ساز ظرفیت کافی برای ثبت جهانی را دارد و گستره قابل توجهی از ایران این ساز را می نوازند و حداقل در 6 استان قم، مرکزی، همدان، تهران، البرز و قزوین این ساز نوازنده هایی دارد.

این پژوهشگر تاکید نمود: در مقوله ثبت ملی این ساز و دیگر میراث ناملموس ثبت شده، یکی از کاستی هایی که وجود دارد این است که کار در مرحله ثبت باقی می ماند و اخبار آن منعکس می گردد، اما بعد از آن حمایت هایی وجود ندارد که به پاسداری از پرونده های ثبت شده بینجامد. اگر قرار باشد فقط این میراث را ثبت کنیم و خبرگزاری ها آن را منعکس نمایند، اما حمایتی از سوی دستگاه های دولتی برای پاسداری از این آثار صورت نگیرد، فکر نمی کنم که ثبت آنها تاثیر زیادی برای حفاظت داشته باشد.