از دلیل تا درمان بیماری سل - شهر ورزش

بیماری سل

بیماری سل (TB) یک بیماری عفونی باکتریال خطرناک است که به طور عمده روی ریه های فرد تأثیر می گذارد. باکتری های مایکو باکتریوم توبرکلوزیس که باعث سل می شوند به وسیله شخص مبتلا و با قطرات ریز به وسیله سرفه و عطسه فرد آلوده به هوا منتقل شده و به فرد سالم سرایت می گردد.

عفونت سل در سال 1985 بطور ناگهانی و به شکل فزآینده ای افزایش یافته است، بخشی از آن به دلیل ظهور HIV، ویروسی که باعث ایدز می گردد. HIV سیستم ایمنی بدن را ضعیف می نماید بنابراین بدن نمی تواند با میکروب سل مبارزه کند. در ایالات متحده، به دلیل برنامه های کنترل قوی تر، سل در سال 1993 شروع به کاهش کرد، اما همچنان به عنوان یک عامل نگرانی است.

افراد مبتلا به سل فعال باید چندین ماه برای از بین بردن عفونت و جلوگیری از ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی چندین نوع داروی آنتی بیوتیک را مصرف نمایند.1

انواع سل

دو نوع عفونت بیماری سل وجود دارد: سل پنهان و سل فعال.

سل پنهان (سل نهفته)

در این حالت باکتری در بدن به شکل غیرفعال باقی می ماند. این نوع سل هیچ نشانه ای ندارد و مسری هم نیست، اما ممکن است به نوع فعال تبدیل گردد. بنابر این تشخیص و درمان فرد مبتلا به سل نهفته و یاری به کنترل شیوع سل بسیار مهم است.

سل فعال

در این حالت باکتری فعال است و نشانه های سل در بیمار مشاهده می گردد. این نوع سل به دیگران سرایت می نماید. بنابر این تشخیص و درمان این بیماری حایز اهمیت فراوان هست.1

علائم سل

سل پنهان هیچ گونه علائمی ندارد، اما علائم سل فعال به توضیح زیر است:

سرفه، گاهی اوقات همراه با مخاط یا خون؛

تب و لرز؛

خستگی؛

کاهش وزن؛

ازدست دادن اشتها؛

تعریق شبانه.

سل معمولا بر ریه ها اثر می گذارد اما می تواند بخش های دیگری از بدن را نیز درگیر کند. علائم سل با توجه به ناحیه درگیرشده فرق دارد. اگر سل درمان نگردد، جریان خون بیماری را به سایر قسمت های بدن انتقال خواهد داد:

عفونت سل می تواند استخوان ها را درگیر کند که به درد در ستون فقرات و تخریب مفاصل می انجامد.

اگر عفونت سل به کبد و کلیه ها آسیب برساند، در عملکرد سم زدایی آنها اختلال ایجاد می نماید که در نتیجه آن، خون در ادرار مشاهده می گردد.

اگر سل قلب را درگیر کند، توانایی قلب برای پمپاژ خون کاهش می یابد و منجر به بیماری مرگ باری به نام تامپوناد قلبی می گردد. در این بیماری مایع در پریکارد قلب جمع می گردد و به دلیل کاهش توانایی خون رسانی خون به همه قسمت های قلب نمی رسد.2

دلیل سل

دلیل اصلی بیماری سل، باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است.

فرد مبتلا به سل با سرفه کردن، عطسه کردن، آب دهان انداختن، حتی خندیدن و صحبت کردن می تواند این باکتری را در هوا منتشر کند.

درست است که سل بیماری ای واگیردار و مسری است، اما این طور نیست که به آسانی به هر کسی منتقل گردد. معمولا افرادی که با فرد بیمار زندگی می نمایند یا با او در یک محیط کار می نمایند، بسیار بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری سل قرار دارند. بیشتر افراد مبتلا به سل فعال اگر حداقل دو هفته تحت درمان مناسب قراربگیرند، دیگر ناقل بیماری نیستند.1

تشخیص بیماری سل

پزشک برای تشخیص بیماری سل با استروسکوپ به صدای ریه ها گوش می دهد و گره های لنفاوی را معاینه می نماید تا ببیند متورم شده اند یا خیر. بعلاوه از بیمار درباره علائم بیماری، سابقه پزشکی و عوامل خطرآفرین ابتلا به سل سؤال خواهد نمود.

متداول ترین آزمون تشخیص بیماری سل آزمایشی پوستی است که در آن اندازه بسیار کمی از توبرکولین PPD (عصاره باکتری سل) را به قسمت داخلی بازو تزریق می نمایند.

پزشک پس از 2 تا 3 روز ناحیه تزریق را آنالیز می نماید. اگر در این ناحیه برآمدگی قرمز و سفت به مقدار مشخصی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری سل وجود دارد.

متأسفانه آزمون پوستی سل 100% دقیق نیست و ممکن است جواب مثبت یا منفی را به اشتباه نشان دهد.

بااین حال، برای تشخیص سل آزمون های دیگری نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به آزمایش خون، رادیوگرافی از قفسه سینه و آزمایش خلط اشاره نمود. این آزمایش ها برای تشخیص وجود باکتری سل به کار می فرایند و هم زمان می توان تست پوست را نیز انجام داد.

تشخیص سل مقاوم (MDR) از سل معمولی سختتر است. بعلاوه تشخیص سل در بچه ها سختتر از بزرگ سالان است.2

درمان بیماری سل چگونه است؟

در درمان سل، از آنتی بیوتیک برای از بین بردن باکتری ها استفاده می گردد. درمان موثر سل، به دلیل ساختار غیرمعمول و ترکیب شیمیایی دیواره سلول مایکوباکتریوم که مانع ورود داروها است، بسیاری از آنتی بیوتیک ها را بی اثر می نماید و سخت خواهد بود.

بهتر است که سلِ فعال با ترکیبی از چندین آنتی بیوتیک برای کاهش خطر ایجاد مقاومت به آنتی بیوتیک در باکتری ها درمان گردد. استفاده از ریفابوتین به جای ریفامپیسین در افراد HIV مثبت مبتلا به سل، از سال 2007 نتایج روشنی نداشته است.

درمان سل نهفته

سلِ نهفته با ایزواحتیاجید یا ریفامپین به تنهایی یا ترکیبی از ایزواحتیاجید یا با ریفامپیسین یا ریفاپنتین درمان می گردد. مدت زمان درمان سل نهفته بسته به داروهای مورد استفاده، سه تا نه ماه طول می کشد.

افراد مبتلا به عفونت نهفته، تحت درمان قرار می گیرند تا از پیشرفت عفونت حاصل از آن ها، به بیماری سلِ فعال جلوگیری گردد. آزمایشات منظم برای آنالیز اندازه عفونت و فرایند درمان و تکمیل کردن دوره درمانی، برای کنترل سل نفهته، جلوگیری از عود عفونت و تبدیل آن به فرم فعال ضرورت بسیار دارند.

درمان سل در فاز اول بیماری

درمان سل ریوی در فاز اول (زمانی که تازه شروع شده است)، یک دوره 6 ماهه دارد. دو ماه اول ترکیبی از آنتی بیوتیک های حاوی ریفامپیسین، ایزواحتیاجید، پیرازینامید و اتامبوتول و بعد به مدت 4 ماه از ریفامپیسین و ایزواحتیاجید استفاده می گردد. در موارد مقاومت بالا به ایزواحتیاجید، ممکن است در چهار ماه دوم درمان، داروی اتامبوتول به عنوان جایگزین گردد.

درمان سل، طی دوره 6 ماهه پاسخ دهی بهتری نسبت به درمان های کمتر از 6 ماه دارد. گاهی رژیم درمانی کوتاه تر برای کسانی که دارای مسائل انطباق هستند توصیه گردد. بعلاوه هیچ مدرکی برای تایید اثر رژیم درمانی کوتاهتر، در مقایسه با رژیم درمانی 6 ماهه وجود ندارد بنابراین بهتر است این دوره تکمیل گردد.

درمان سل عود نماینده

در صورت عود سل، آزمایش برای مشخص حساسیت به آنتی بیوتیک ها قبل از انتخاب درمان مهم است. اگر سلِ مقاوم به چند دارو (MDR-TB) باشد، درمان با حداقل چهار آنتی بیوتیک موثر به مدت 18 تا 24 ماه توصیه می گردد.3

عوارض سل چه هستند؟

عفونت سل، بر اساس مکانی که در آن منتشر شده است، می تواند عوارض متعددی مانند موارد زیر را ایجاد کند:

آسیب مفصلی

تغییر شکل مفاصل و استخوان ها

انحراف ستون فقرات

آسیب به بافت ریه و ایجاد زخم و اِسکار در ریه

عفونت در نخاع و مغز

اختلال در عملکرد غدد لنفاوی

مسائل کبدی

مسائل کلیوی

التهاب بافت های اطراف قلب.3

پیشگیری از بیماری سل

فقط چند روش برای جلوگیری از انتشار سل فعال وجود دارد. برای پیشگیری از ابتلا به سل یا به حداقل رساندن خطر ابتلا به این بیماری بهتر است افراد مبتلا در محل کار یا مدرسه حضور پیدا ننمایند و افراد سالم از خوابیدن در اتاق مشترک با فرد بیمار خودداری نمایند. یکی از روش های مناسب استفاده از ماسک برای پوشاندن کامل دهان است. برای جلوگیری از توسعه باکتری استفاده از سیستم تهویه مناسب بسیار مؤثر است.

واکسن سل

در بعضی کشورها، تزریق ب.ث.ژ به بچه ها از ابتلای آنها به سل یاری می نماید. این واکسن در آمریکا برای مصرف عمومی توصیه نمی گردد؛ چراکه در بزرگ سالان تأثیری ندارد و حتی می تواند بر نتایج آزمایش پوستی تأثیر بگذارد.

مهم ترین کاری که برای درمان سل باید انجام دهید، کامل کردن دوره درمان است. باکتری سل مقاوم، مرگ بارتر از باکتری سل معمولی است. بعضی از موارد سل مقاوم، به دوره های شیمی درمانی نیز احتیاج دارند که هم گران تمام می گردد و هم ممکن است بیماران نسبت به داروها واکنش های منفی شدید نشان دهند.2

پینوشتها

1.www.pezeshket.com

2.www.chetor.com

3.www.faradars.org

منبع: راسخون